Droomland 4

In 1990 startten Johan Koers en Paul Keizer een reeks van in totaal zeven projecten onder de noemer ‘Droomland’. Elk project begint met een wandeling langs een van tevoren uitgezette route en met een vooraf vastgesteld thema. De ervaringen, opgedaan tijdens de wandeling, krijgen hun materiële neerslag in een tentoonstelling, een tijdelijke installatie, een performance, die de ervaringen, buitenshuis opgedaan, binnenshuis concretiseren, in de context van een tentoonstellingsruimte.

Tot nog toe zijn drie van de zeven projecten voltooid, het vierde zal onder de titel ‘Droomland 4’ in de Kunstvereniging Diepenheim worden gepresenteerd. Het is niet eens meer vast te stellen wat exact de aanleiding is geweest voor het project ‘Droomland’, maar het is mogelijk dat een behoefte aan direct, fysiek contact met de natuur is ontstaan vanuit de belangrijke rol die zij ook vooraf al in het werk van beide kunstenaars innam. Er is in zekere mate sprake van een terugkeer naar de natuur, van een poging tot herstel van het contact met een element, dat in de huidige samenleving is teruggedrongen achter beschermende hekwerken. Desondanks is er geen sprake van romantische dweperij. Johan Koers en Paul Keizer zoeken geen woeste, door mensenhanden onberoerde verten op, maar ondernemen hun wandelingen juist in de eigen omgeving: een traject langs de loop van de IJssel of de Rijn, bestemmingen als Markelo en Coevorden. Zich bewust van het feit, dat de natuur nauwelijks meer anders gezien kan worden dan via door mensen ontworpen kaders, bezien zij het landschap nadrukkelijk vanuit het eigen perspectief.

Romantisch aan ‘Droomland’ is alleen de directheid in het beleven van de ervaringen tijdens de wandeling en in het vastleggen van die belevenis. In ‘Droomland’ gaat het dan ook niet zozeer om het streven naar een ideale situatie of de weergave daarvan, maar om de eigen, subjectieve ervaring. Het ondergaan van de natuur is daarbij even belangrijk als de vraag wat er door het menselijk ingrijpen met het land gebeurt, hoe het vormgegeven wordt. Beide aspecten zijn in de wandelingen verweven.

Anders dan bijvoorbeeld in het geval van de Engelse kunstenaar Richard Long, worden tijdens de wandeling geen ingrepen in de omgeving ondernomen, die leiden tot beelden in het landschap of later, vastgelegd op foto’s, in de tentoonstellingsruimte. Voor ‘Droomland’ worden soms dingen, aangetroffen tijdens de wandeling, gefotografeerd of meegenomen, maar altijd onbehandeld.

Johan Koers en Paul Keizer leggen primair de nadruk op het ondergaan van de wandeling, van de omgeving en op, zoals zij dat zelf formuleren, ‘het luisteren naar de dingen’. Hierbij volgen de beide kunstenaars niet alleen gezamenlijk hetzelfde traject, maar blijken zij bovendien, vanuit het reservoir van hun individuele herinneringen en ervaringen, telkens elkaars pad te kruisen. De stroom van gedachten, ideeën en waarden die ‘Droomland’ is wordt zo voortdurend gevoed, zwelt aan en vertakt zich in nieuwe richtingen.

De reeks thema’s van ‘Droomland’ –tot nog toe: natuur, utopie/verlangen, sociaal/menselijk, macht– is gebaseerd op de toenemende socialisatie en differentiatie van de menselijke samenleving, op de ontwikkeling van het oorspronkelijke, natuurlijke stadium naar een steeds grotere onafhankelijkheid en tenslotte een vrijwel volledige beheersbaarheid van de natuur, in concreto naar de huidige situatie, waarin ieders persoonlijke ‘droomland’ is gereduceerd tot enkele vierkante meters volkstuin of tot de volledige kunstmatigheid van de wildwaterbaan in het pretpark.

Het thema van ‘Droomland 4’ is macht. De wandeling aan het begin van het project voerde van de KunstRAI, via de Floriade en het Binnenhof, naar de Haringvlietsluizen. Deze plaatsen werden gekozen omdat ze de verschillende vormen van machtsuitoefening vertegenwoordigen. De KunstRAI vertegenwoordigt een machtsblok binnen de hedendaagse kunst, de Floriade is een uiting van de beheersing van de natuur, het Binnenhof is synoniem aan de politieke macht in Nederland en de Haringvlietsluizen vormen een trots bewijs van de macht van de mens over het water.

De uitoefening van macht blokkeert organische, zich natuurlijk ontwikkelende processen. In die zin houdt deze vierde aflevering van ‘Droomland’ een tegenstelling in met de oorsprong van de reeks projecten: de natuur. De tentoonstelling van ‘Droomland 4’ maakt deze tegenstelling zichtbaar. De beelden die hier getoond worden zijn nadrukkelijk door mensenhanden gemaakt, geconstrueerd, beheerst. Door mensen bedachte geometrische vormen overheersen. Toch bevatten al deze beelden nog een ‘restruimte’, een organisch gevormd overblijfsel van een meer natuurlijk stadium, een erfenis van de eerdere projecten, een minuscuul, nog ongemoeid stukje ‘Droomland’.

+ bulletin recto / verso
+ infoblad
+ persbericht lezing