TOPOS

In de MANDERCIRKELS heeft Paul de Kort (Den Helder 1961) een kunstwerk gerealiseerd op de sporen van een landbouwkundig experiment uit 1929. Vanaf dat jaar liet textielfabrikant Gerhard Jannink in de Noordelijke Manderheide, niet ver van Tubbergen in de provincie Overijssel, twee cirkelvormige akkers aanleggen met een doorsnede van respectievelijk 378 en 343 meter. De akkers konden in een spiraal worden bewerkt, zodat de ploeg niet telkens hoefde te keren.

In 1991 kocht Landschap Overijssel het gebied met de bedoeling de akkers terug te geven aan de natuur. Maar al spoedig werd, samen met Kunst & Cultuur Overijssel, gezocht naar mogelijkheden om de waardevolle cirkelvormen te bewaren. Ook de Esselink Stichting heeft zich hier de afgelopen jaren voor ingezet.

Paul de Kort werd uitgenodigd om een ontwerp te maken, dat de structuur van de cirkels in het landschap behoudt en ze door middel van een wandeling voor de beschouwer beter waarneembaar maakt. Deze wandeling van 2,5 kilometer voert over een pad rondom de meest oostelijk cirkel, die in het midden is geaccentueerd door een flauwe heuvel. Hierop zijn spiraalsgewijs jeneverbesstruiken geplant. Over de middenas leidt het pad naar het midden van de westelijke cirkel, waar het zich ontrolt in de vorm van een spiraal. Buiten het pad blijven de cirkels vrij. In de grote open ruimte kan zich weer heide ontwikkelen. Tegelijkertijd herinneren de ingrepen van Paul de Kort aan de geploegde spiralen en aan de patronen van gebundelde oogst op het veld.

De MANDERCIRKELS kwamen tot stand op initiatief van Kunst & Cultuur Overijssel, Landschap Overijssel en Esselink Stichting en dankzij de financiële ondersteuning van de Mondriaan Stichting, Van Gogh Herinnerings Fonds, Fonds voor de beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst, VSB Fonds, Provincie Utrecht, JANIVO Stichting, Roelvink Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds Overijssel, Gemeente Tubbergen, Lions Club Tubbergen, Kunstwegen Nordhorn/Zwolle. Projectadviseurs Kunst & Cultuur Overijssel: Rudolph J. Krudop (tot juli 1998) en Gerhard Fliehe Boeschoten.

Ter gelegenheid van de officiële opening van de MANDERCIRKELS vindt in de Kunstvereniging Diepenheim een tentoonstelling plaats. Onder de titel TOPOS toont Paul de Kort werken uit de periode 1988 tot heden. Centraal staat de presentatie van de MANDERCIRKELS aan de hand van foto’s, tekeningen, een maquette en een videotape.

“Ik geef ieder object, elke tekening, sculptuur, installatie of tentoonstelling een titel. Dat geeft hen bestaansrecht en een plaats ten opzichte van andere werken en voorwerpen. TOPOS is tevens de titel van een tekening uit 1988. Daarin is een krijtlijn opgerold tot een spiraal met op gelijke afstanden onderbrekingen. De onderbrekingen vormen zo punten in een cirkelvormig vlak. De plaatsing van de punten oogt willekeurig, maar is dat allerminst. Onder de verspreiding zit een strakke orde die maakt dat elk punt op zijn plaats valt. In landschappen ervaren we soms ook een noodzaak waarom het ogenschijnlijk willekeurige zò moet zijn en niet anders. We noemen dit de geest van de plek, de ‘genius loci’. Laat de mens zijn handelingen hierdoor leiden dan wordt iets wat terloops leek dwingend, soms zelfs tot een gewijde plaats.
Een oude jeneverbes blijkt precies op de lijn te staan die de middelpunten van de MANDERCIRKELS met elkaar verbindt. Fier, strak van vorm en rechtop als een cipres in een Toscaans landschap. In mijn ontwerp loopt een pad over deze lijn en de jeneverbes is nu opgenomen in dit pad. Binnen strenge meetkundige verhoudingen heeft hij zijn plaats gevonden in de MANDERCIRKELS.“

Paul de Kort

+ uitnodiging
+ antwoordkaart