WIJ

De tentoonstelling W I J kwam tot stand met medewerking van: Van Deinse Instituut, Historisch Museum Oald Hengel, Museum Jannink, RTV-Oost, ADO Nijverdal. Bijzondere dank gaat uit naar SKOR.

Proeftuin Twente
Wat is de identiteit van Twente? Dat is de centrale vraag die wordt gesteld in een omvangrijk onderzoek naar de culturele aspecten van planologie in deze regio. Het onderzoek draagt de naam Proeftuin Twente en wordt uitgevoerd door de Kunstvereniging Diepenheim in samenwerking met Stichting Kunst en Openbare Ruimte. In het bijzonder gaat het om de vraag wat de specifieke kenmerken en eigenschappen van Twente zijn en hoe deze een rol kunnen spelen bij het ontwerpen van plannen voor de toekomstige inrichting.
Sjoerd Cusveller van Bureau S@M uit Amsterdam stelde het plan van aanpak op voor Proeftuin Twente. In elke Twentse gemeente wordt een maand lang een mobiel ‘laboratorium’ gestationeerd. Beeldend kunstenaars, musici, filosofen, schrijvers, acteurs, choreografen, kortom mensen uit alle denkbare disciplines, worden uitgenodigd om ter plekke alle aspecten van de identiteit van Twente te beschrijven. Maar bestaat de Twentse identiteit eigenlijk wel? Bestaat ze niet enkel uit clichés, waarin het lös hoes, het vlöggelen en midwinterhoornblazen een belangrijke rol spelen? Of is het meer dan dat? En als er zoiets bestaat als een Twentse identiteit, is die dan van alle tijden of verandert ze steeds? Naast de onderzoeken in laboratorium wordt de stortvloed aan reeds bestaande plannen en initiatieven voor de inrichting van Twente geïnventariseerd in de ‘Salontafel Twente’. In een ‘reisgids’ en een atlas worde de historische veranderingen en ontwikkelingen weergegeven.
Dit alles dient tot uitgangspunt voor een ontwerpopdracht aan drie ontwerpteams. Deze teams geven hun visie op de ruimtelijke inrichting van Twente in het jaar 2030. Welke aspecten van de identiteit van Twente zijn dan nog van belang? Proeftuin Twente gaat in mei 2002 van start. Echter, in de Kunstvereniging Diepenheim én in het Rijksmuseum Twenthe in Enschede vindt alvast de prelude van Proeftuin Twente plaats. Arnoud Holleman maakte in het kader van Proeftuin Twente de tentoonstelling W I J.

Tine Zevenhuizen

W I J

De tentoonstelling W I J geeft geen antwoord op de vraag wat de Twentse identiteit is, maar onderzoekt welke krachten er spelen in het verlangen naar een streekeigen identiteit. Het gaat met andere woorden niet om de vraag, maar naar de vraag waarom de vraag gesteld wordt.

Proeftuin Twente past enerzijds in een lange traditie van denken over de eigen identiteit en streekbewustzijn in Twente en anderzijds in een nationale en internationale context van herwaardering voor het lokale, het plaatsgebondene en het eigene. De socioloog Manuel Castells, schrijver van het standaardwerk ‘The Information Age: Economy, Society and Culture’ en sinds 30 november jl. [2001] in het bezit van een eredoctoraat aan de Universiteit Twente, zet het zoeken naar identiteit in het volgende perspectief: ‘In a world of global flows of wealth, power, and images, the search for identity – collective or individual, ascribed or constructed – becomes the fundamental source of social meaning. It’s an irony of how globalized flows on the one hand lead to a redefinition, a reassertion of identity in localities.’

In zijn opvatting wordt de regionale identiteit opnieuw gedefinieerd als een toegevoegd netwerk op lokaal niveau in het grote web van mondiale netwerken. Daarmee komt de focus van de tentoonstelling te liggen op wie wij zijn en op de verschillende relaties die we met ons culturele verleden onderhouden. Als we ons afvragen wie we zijn en waar we vandaan komen richten wij de blik niet alleen op onszelf en op onze omgeving. We zijn ons ook bewust dat elke opvatting over het verleden en elke opvatting over culturele identiteit slechts verbeeldingen zijn. In ieder tijdperk creëert men een ander beeld van het verleden en een ander beeld van zijn eigen relatie tot het verleden. We nemen besluiten voor de toekomst en zien tegelijkertijd de betrekkelijkheid van ons eigen gelijk. We kunnen ons daarom ook een voorstelling maken hoe men in de toekomst ons, onze daden en ons beeld van het verleden anders zal waarderen dan wijzelf.

In het Rijksmuseum Twente zijn in het kader van W I J in de bestaande opstellingen van oude- en moderne kunst een aantal ingrepen gedaan waarin dit dubbele bewustzijn tot uitdrukking komt. Niet alleen de huidige collectie, ook de waarderingsgeschiedenis van de collectie wordt zo zichtbaar gemaakt.
In de Kunstvereniging Diepenheim wordt het begrip regionale identiteit in een zowel bevestigende als ontregelende presentatie onder spanning gezet.

Arnoud Holleman

WIJ zijn wantrouwig ten opzichte van onbekenden, weinig uitbundig in ons gedrag, zuinig met geld en woorden en fatalistisch.

WIJ zijn klein, tanig, hebben grote oren en een wantrouwende blik.

WIJ kunnen niet zeggen dat de knipmuts typisch Twents is. Zij werd van Groningen tot in Brabant gedragen. Toch heeft de knipmuts zich in Twente ontwikkeld tot het hoofddeksel dat bij de twentse streekdracht geassocieerd wordt.

WIJ zijn er tegen dat er in Twente tegenwoordig maar te pas en te onpas krentenwegge wordt geserveerd.

Als je hier rond de kersttijd komt, in de buitenwijken van Enschede, kun je de midwinterhoorns overal om je heen heel veel horen, maar als WIJ het aan onze ouders vragen, schudden ze hun hoofd en zeggen, dat was in onze tijd helemaal niet.

Wat een moderne vormgeving. Dit soort vormgeving is weer helemaal terug. Dit zouden WIJ zo weer uit kunnen geven.

Tegen mensen als u zeggen WIJ: Die is van het kort gebed en de lange metworst.

WIJ hebben een sollicitatiebrief naar Ajax gestuurd en gezegd dat we ook niet kunnen voetballen, maar dat we dat wel voor de helft van het geld willen doen.

WIJ zijn minder goed van bevatting en kortaf in het spreken, wat wellicht een gevolg is van de aangeboren eigenschap dat we ons moeilijk kunnen uitdrukken.

WIJ zeggen altijd: Ga maar een beetje achteraan zitten, dan val je er van vooren niet af.

WIJ krijgen nu pas een Bijenkorf. De Bijenkorf heeft jarenlang de kat uit de boom gekeken omdat Enschede niet genoeg koopkracht had voor het bedrijf.

Als WIJ twee uur in de auto willen zitten rijden WIJ liever naar Keulen dan naar Amsterdam.

WIJ dachten, die textielindustrie, die staat als de bank van Engeland. Dit gaat nooit kapot. Mooi niet. WIJ gingen met duizenden tegelijk de WW in.

+ uitnodiging
+ tekst uitnodiging
+ persbericht
+ speech Wilfried Lentz
+ inleiding Hans Goedkoop
+ Arnoud Holleman over WIJ (2015)